Wees 80 liters, niet een ‘250’

Toen ik een keer door een Chinees woordenboek bladerde, kwam ik een betekenis van pistache tegen die niets van doen had met het nootje. Als iemand je in het Chinees een pistache noemt, bedoelen ze dat je zo gelukkig bent als een mossel.

De Chinese taal staat vol met kleurrijke gezegden afkomstig uit onder andere populaire volksverhalen, plaatselijke gewoontes, historische gebeurtenissen en vele andere bronnen. Veel gezegden zijn te koppelen aan uitdrukkingen in andere talen en het is fascinerend om te ontdekken hoe verschillende culturen dezelfde ideeën verschillend uitdrukken.

In het Nederlands noemen we een lieveling bijvoorbeeld ‘oogappel,’ maar in het Chinees is een lieveling de ‘parel in mijn handpalm.’ Wat in het westen een ‘land van melk en honing’ wordt genoemd, heet in het Chinees een ‘land van vis en rijst’ (en de westerse keuken is ook vaak zoeter dan de Chinese!). Ik neem aan dat dit bewijst dat ‘elke knol een gat heeft,’ oftewel: smaken verschillen.

Meten

Denk eens goed na. Wie is het meest getalenteerd van de mensen die je kent? Een artiest, een kok, een wiskundige, een beroemde atleet, of misschien een danser? En hoe begaafd is dit wonderbaarlijke individu gemeten in… liters?

Tijd voor een verhaal!

De geniale staatsman Cao Cao (spreek uit: ‘tsjaow tsjaow’) uit de periode van de Drie Koninkrijken had drie zonen, ieder indrukwekkend op hun eigen manier. De jongste van het trio was Cao Zhi (tsjaow jhr’).

Cao Zhi was altijd de favoriet geweest bij zijn vader ondanks veel tekortkomingen. Hij dronk heel veel, had weinig zelfdiscipline, en was vreselijk onbesuisd. Hij was interessant genoeg ook een literair genie.

De oudste: Cao Pi (‘tsjaow pie’) was daarentegen een machtswellusteling en hij gaf weinig om zijn broer. Omdat hij al lang door had dat hij misschien gepasseerd zou worden in het erfrecht en de macht van zijn vader niet zou erven, greep hij elke kans aan om zijn jongere broer uit de gunst te laten vallen.

Op de vooravond van Cao Cao’s dood liet de oude staatsman, na lang beraad, uiteindelijk toch de heerschappij na aan zijn oudste. Nog steeds jaloers en onzeker wilde Cao Pi nu zo snel mogelijk van zijn broer af zien te komen. Dat kon hij niet zomaar doen, want dat zou niet in goede aarde vallen. Daarom bedacht hij een list.

Toen zijn vader overleed, dronk Cao Zhi in Cao Zhi stijl totdat hij dronken was en de hele begrafenis miste. Cao Pi greep zijn kans en sleepte zijn broer voor het gerecht waar hij de voorwaardelijke straf uiteenzette: Componeer een gedicht in de tijd die nodig is om zeven stappen te zetten, of sterf. Het thema? ‘Broederschap.’ Oh, en je mag het woord ‘broer’ niet één keer gebruiken in het gedicht. Begin!

Cao Zhi, meester der metaforen, spuide prompt de volgende dichtregels:

De bonen werden gekookt voor een soep

En bonenstaken voedden het vuur onder de ketel

De bonen weeklaagden tezamen:

Bonenstaak, je weet dat we dezelfde wortels hebben,

Waarom verlaag je je dan tot martelpraktijken?

Overmand door evenveel sentiment als ontzag liet Cao Pi zijn broertje ermee wegkomen.

Kernachtig doch krachtig: het ‘Zeven Stappen Kwatrijn’ werd Cao Zhi’s meest bekende werk. Na verloop van tijd werd Cao Zhi, die spectaculaire essays had geschreven op zijn tiende en meer dan 10.000 dichtregels kon reciteren op zijn twintigste, een representatieve dichter van zijn tijd, net als zijn staatsman-krijgsheer vader. Gedurende de dynastieën tot op vandaag de dag, zo’n slordige twee millennia later, worden beiden vereerd als meesters van de kunst.

Een geleerde schreef later, dat als er 100 liter aan talent zou zijn onder de mensen, er 80 van Cao Zhu was (misschien een eeuwenoude variant op het Pareto principe; de 80/20 regel). Zo ontstond het gezegde ‘tachtig liter aan talent’: cái gāo bā dǒu (才高八斗), wat slaat op een uitzonderlijk getalenteerd persoon.

Talenttermen

Hier zijn nog wat andere gezegden die met ‘talent’ te maken hebben. In volgorde van groot naar klein:

‘Hemelse generaals en troepen,’ (天兵天將, tiān bīng tiān jiàng): onoverwinnelijke superieure troepen.

‘Drie hoofden en zes armen,’ (三頭六臂, sān tóu liù bì): zeer vindingrijk, bovenmenselijk.

‘Ineen duikende tijger, verscholen draak,’ (藏龍臥虎, cáng lóng wò hǔ): verborgen talent.

‘Halve fles azijn,’ (半瓶醋, bàn píng cù): halfbakken, dilettant.

‘Hij heeft nog geen druppel inkt in zich’ (胸無點墨, xiōng wú diǎn mò): ongeschoold, onbeschaafd.

‘Tweehonderdvijftig’ (二百五, èr bǎi wǔ):onwetend, sukkel.

Wil je er nog meer weten? Meer verhalen over gezegden volgen binnenkort!